قلعه دم دم یکی از قلعه های تاریخی در شهرستان ارومیه در استان آذربایجان غربی می باشد که یهمه ساله افراد زیادی از آن دیدن می کنند.
دم دم نام کوهستان و قلعه ای است که میان باراندوزچای و دره قاسملو در نزدیکی ساحل دریاچه ارومیه قرار دارد. این کوه و قلعه آن در چند کیلومتری غرب ارومیه جاده مهاباد و نزدیک روستای بالانج واقع شده است.
این قلعه در سال ۱۰۱۸ هجری قمری بر فراز کوه دم دم ساخته شده است. امیر خان لپزرین فرمانروای برادوست که خواهان حفظ استقلال امارت در حال گسترشش در برابر رسوخ عثمانی و صفوی به درون منطقه بود، در سال ۱۶۰۹ هجری قمری ویرانه های آن را بازسازی کرد. اسکندر بیگ در آن سال آن را دژی نیرومند متشکل از پنج قلعه جداگانه با مخازن حفاظت شده و چاله برای ذخیره سازی یخ و برف توصیف کرد. امروزه بخش هایی از دیوارها و انبوه ساختمان از سنگ و آجر هنوز هم قابل مشاهده هستند.
قلعه دم دم به علت ارتفاع زیاد از سمت شمال و جنوب و اتصال آن به صخره سمت غربی که نزدیک به زمین است، دارای حصار محکم و دروازه ای از در سمت جنوبی است.
آب مصرفی قلعه دم دم از حوضی تأمین می گردید که با آب باران پر می شده است. در قسمت شمالی قلعه چشمه ای است که آب کمی دارد. در کنار چشمه حوضی قرار گرفته که با گنبدی پوشانیده شده است و برای حفاظت از آن نیز برجی احداث شده که به قسمت اصلی متصل است. در قسمت جنوبی داخل قلعه گودالی احداث شده بود که زمستان ها با یخ و برف پر می شد و در ایام کم آبی از آن استفاده می‌شد. برای محافظت این قسمت نیز قلعه مانندی بنا شده بود که آن را جای یخ یا جای برف می گفتند.
روایات تاریخی داستان قلعه دم دم
یکی از نمونه های قابل توجه رویداد قلعه دم دم می باشد. از این رویداد دو روایت وجود دارد:
یکی روایتی که اسکندربیگ منشی مورخ دوره شاه عباس صفوی در کتاب عالم آرای عباسی آورده و دیگری بیت کردی دم دم می‌باشد که کس یا کسانی ناشناس آن را سروده اند و از دوره صفوی سینه به سینه نقل گشته تا به امروز رسیده است. روایت اول از رویداد دم دم روایت مسلط از این واقعه است و به عنوان روایت مرجع شناخته می شود، اما روایت دوم یک روایت حاشیه ای به حساب می آید که کسی از مستشرقان و مورخان تا کنون به آن توجه نکرده و اصولاً از آن اطلاعی ندارند.
