موقعیت جغرافیایی و داشتههای ارزنده تاریخی، شهرستان اسفراین را برای کشف و ماجراجویی به مقصد جالبی تبدیل کرده است. این شهر با رودهای خروشان و چشمههای جوشانش، چهره دیگری به طبیعت بکر شهر داده و همین رودخانهها، آبشارها و چشمهها هوای خنک و دلپذیرشان را با جمعیت قابلتوجهی از گردشگران سهیم میشوند. ریشههای فرهنگ و تاریخ در بافت شهر به اندازهای ریشه دواندهاند که آثار متعددی از سلسلههای مختلف تاریخی را در گوشهکنارش به یادگار نگه داشته است، البته برای شهری که قدمتش به هزاره ششم و پنجم قبل از میلاد مسیح برسد، این موضوع چندان دور از انتظار نیست. شاید بیشتر از اینکه جذب طبیعت و آبوهوای دلانگیز اسفراین شوید، تماشای عکسهای شهر تاریخی بلقیس به حدی وسوسهتان کند که حتی بدون در نظر گرفتن فصل مناسب سفر راهی خراسان شوید، زیبایی این شهر تاریخی فریبندهتر از آنی است که در تصاویر میبینید.
شهر اسفراین در شمال غربی استان خراسان شمالی واقع شده و از ۴ سمت با شهرستان سبزوار، قوچان، بجنورد و ارتفاعات کوههای آلاداغ و جغتای هممرز شده است. کوههای آلاداغ در امتداد شرقی رشتهکوه البرز قرار دارند و همین ارتفاعات، اسفراین را از نعمت خوش آبوهوایی بهرهمند ساخته که یکی از دلایل اصلی جذب گردشگران به این منطقه میباشد. بیشترین مراکز سکونتی در دشت اسفراین و صفیآباد هستند ولی با این حال در برخی درهها نیز استقرارهایی دیده میشود.
ملایم بودن آبوهوای اسفراین از مزیتهای پرگردشگر بودن شهر است، قسمت شمالی شهر با آبوهوای معتدل کوهستانی و قسمت جنوبی آن با تابستانهای گرم و خشک و زمستانهای سرد، آبوهوای اسفراین را تقریبا ۴ فصل کردهاند و همین ویژگی دست و بال مسافران و گردشگران را برای سفر به اسفراین باز گذاشته است. در واقع از یک طرف ارتفاعات و انشعابات بینالود و از طرفی نزدیکی به کویر، این تنوع را به هوای شهر هدیه کرده و آن را با سلیقه خیل عظیمی از گردشگران داخلی و خارجی متناسب ساخته است. در فصل بهار اسفراین چهرهای دیدنی به خود میگیرد و هوای خنک و دلپذیر بهاری بازدید از بناهای تاریخی را لذتبخشتر میکند.
همانطور که اشاره کردیم تاریخ و تمدن این شهرستان قدمت طولانی دارد و بناها و تپههای تاریخی آن گواه این ریشه کهن هستند. در این شهرستان بیش از ۲۵۰ آثار تاریخی و مذهبی وجود دارد که نیمی از آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. در دوران ساسانیان این شهر یکی از نواحی نفوذناپذیر نیشابور بوده که در جاده ابریشم قدیم واقع شده بود و این نفوذناپذیری و امنیتش در کنار زیبایی و سرسبزی و همچنین آب و هوای خنک و معتدلش آن را محبوب ساخته بود، به طوری که در آن ایام نام مهرجان را به اسفراین اطلاق میکردند.
شهر اسفراین با اینکه تاریخ پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشته و آسیبهای فراوانی را متحمل شده ولی با همت مسئولین و مردم هنوز چهره منسجم خود را حفظ کرده و در سالهای اخیر یکی از شهرهای آباد استان خراسان به شمار میرود. ماجراجویان تاریخی چه از داخل کشور و یا خارج شیفته بناهای تاریخی مثل ارگ تاریخی بلقیس، محوطههای باستانی توی، بقعه شیخ آذری بیهقی اسفراینی، قلعه قیصر و صعولک میشوند. در حالی که بناهای مذهبی نیز طرفداران مخصوص خود را دارند و سالانه گردشگران داخلی زیادی را به خود جذب میکنند، امامزاده احمد بن علی موسی، امامزاده حمزه بن موسی، مقبره بابا قدرت، آرامگاه رشیدالدین محمد بیدوازی و آرامگاه شاهزاده محمد باغشجرد تنها بخشی از بناهای تاریخی و مذهبی اسفراین هستند.
طبیعت سرسبز روستاهای اطراف، آبشارها و پارکهای اسفراین مکمل خوبی برای جذب گردشگران هستند، بازدید از بناهای تاریخی و امامزادهها با استراحتی کوتاه در هوای خنک فضاهای سرسبز و طبیعت بکر شهر سفر را کامل و لذت گذر زمان را دو چندان میکند. روستای پلکانی و پرگردشگر رویین، چشم هر تازه واردی را در طلسم خود گیر میاندازد. منطقه محافظت شده و پارک ملی ساریگل با زیستگاههای متنوع کوهستانی و تپههای سرسبز، غار نوشیروان، آبشار دره زاری و دره جاج، منطقه میلانو، منطقه شاه جهان از جمله جاذبههای طبیعی شهر هستند.
سیب و عسلهای اسفراین زبانزد همه ایرانیها است و به همین جهت این شهر را شهر شکوفههای سیب و عسلهای شیرین میخوانند، البته گردو، چادر شب، حوله و محصولات باغی و دامی نیز از جمله سوغاتیهای شهر به شمار میآیند. اگر به دنبال چیزی هستید که برای همیشه از سفر به اسفراین به عنوان یادگاری نگه دارید، به سراغ صنایع دستی شهر بروید، طرحها و نقوش سفره کردی، گلیم، چاروق، معرقکاریهای چوبی و سازههای سنتی در تاروپودهایشان رگهای از فرهنگ اسفراینی را نهفته ساختهاند. ضمنا سفره کردی خراسان شمالی از شورای جهانی صنایع دستی نشان بینالمللی دریافت کرده است.
از طرفی نژادهای مختلف مردمی که از روزگاران قدیم در شهر اسفراین سکنی داشتند، تنوع عظیمی را به غذاهای محلی بخشیدهاند و سفره اسفراینیها را رنگیتر ساختهاند، طعم غذاهایی مثل دوشووه، قورتو خورشت، بوی شله، سومئی، دو کلی، زیره تو و اُجز تنها در اسفراین و شهرهای خراسان شمالی دلپذیر است و محلیهای مهماننواز در بسیاری از اقامتگاههای بوم گردیشان این غذاها را برای گردشگران سرو کرده و دستور پختش را با آنها به اشتراک میگذارند.
مطالب مرتبط: روستاهای شهرستان اسفراین